Μάθε τα πάντα για τους μηχανισμούς του μεταβολισμού για να κατανοήσεις τα πραγματικά αίτια της παχυσαρκίας
Η παχυσαρκία είναι η επιδημία του 21ου αιώνα
Είναι μια σύγχρονη πάθηση που έχει ανακηρυχθεί ως η πιο σοβαρή και επικίνδυνη της εποχής μας. Δυστυχώς, στις αναπτυσσόμενες χώρες συνεχίζει να αυξάνεται, κάνοντας την εμφάνιση της ακόμα και σε νεότερες ηλικίες. Τα προβλήματα που δημιουργεί είναι αμέτρητα γι’ αυτό και έχει κατηγοριοποιηθεί ως η 2η αιτία θανάτου της εποχής μας.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι παγκοσμίως υπάρχουν 1 δισεκατομμύριο υπέρβαροι ενήλικες, και 300 εκατομμύρια εξ αυτών είναι παχύσαρκοι. Η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα στην Ευρώπη σε συχνότητα παχυσαρκίας στους ενήλικες και η πρώτη σε παιδική και εφηβική παχυσαρκία.
Τι είναι παχυσαρκία;
Παχυσαρκία είναι η μεγάλη αύξηση βάρους του σώματος, με έμφαση στην μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση λίπους. Αυτό συμβαίνει όταν το σωματικό βάρος του ατόμου αυξάνεται κατά 15 κιλά και πάνω από το ιδανικό του βάρος, το οποίο προσδιορίζεται από τον ΔΜΣ (Δείκτη Μάζας Σώματος). Ενδεικτικά, σε φυσιολογικούς ενήλικες, το λίπος στο σώμα κυμαίνεται από 12% έως 20%.
Πολλές φορές η παχυσαρκία μπορεί να συνυπάρχει με αυξημένη χοληστερίνη και/ή τριγλυκερίδια, αυξημένη πίεση, ενδοκρινολογικά προβλήματα, λιπώδη διήθησή, ή και αναιμία.
Δυνητικά μπορεί να προκαλέσει υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιακά και εγκεφαλικά επεισόδια, χολολιθίαση, αναπνευστική ανεπάρκεια, άπνοιες στον ύπνο, ορμονικές διαταραχές, υπογεννητικότητα, οστεοαρθρίτιδα, οσφυαλγίες, φλεβική ανεπάρκεια, γάστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση και κατάθλιψη. Ακόμη προδιαθέτει την ανάπτυξη διαφόρων μορφών καρκίνου.
Ποια είναι τα πραγματικά αίτια της παχυσαρκίας;
Η κυριότερη αιτία είναι η πρόσληψη μεγαλύτερου αριθμού θερμίδων από αυτές που πραγματικά χρειάζεται κάποιος για τις ημερήσιες ανάγκες του. Ενώ, σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να οφείλεται σε δυσλειτουργία ορισμένων ενδοκρινών αδένων.
Οι άνθρωποι συνήθως τρώνε, όχι μόνο για να ικανοποιήσουν την όρεξή τους αλλά και για πολλούς άλλους λόγους όπως είναι η ανία ή η πλήξη, η ένταση και η κοινωνική πίεση, η απλώς για ευχαρίστηση. Δηλαδή, οι άνθρωποι δεν τρώνε πάντα όταν είναι πεινασμένοι, και δεν σταματούν το φαγητό, όταν χορτάσουν.
Η όρεξη μπορεί να μετρηθεί με την πραγματική πρόσληψη τροφής. Ο βαθμός στον οποίο η πραγματική πρόσληψη τροφής αντανακλά την όρεξη είναι συζητήσιμο.
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να παρέμβουν μεταξύ της όρεξης και της πραγματικής πρόσληψης τροφής και είναι οι ακόλουθοι:
- γνωστικοί παράγοντες όπως: η διατροφική αυτοσυγκράτηση
- εξωτερικοί παράγοντες όπως: η διαθεσιμότητα και η ποικιλία των φαγητών γύρω μας, η ευχαρίστηση μέσα από τις ιδιότητες των τροφίμων και οι κοινωνικές περιστάσεις.
Όταν τα άτομα γίνουν παχύσαρκα, τα λιποκύτταρα τους μεγαλώνουν και ο λιπώδης ιστός υφίσταται μοριακές και κυτταρικές αλλοιώσεις που επηρεάζουν τον συστημικό μεταβολισμό. Αρχικά, τα λιποκύτταρα θεωρήθηκαν κύτταρα αποθήκευσης λίπους. Αυτό που ξέρουμε σήμερα, είναι ότι τα λιποκύτταρα είναι ένας σημαντικός παράγοντας του μεταβολικού ελέγχου και των ενδοκρινών οργάνων που έχουν τόσο καλές όσο και κακές συνέπειες.
Τα λιποκύτταρα δεν είναι απλά μια δεξαμενή αποθήκευσης του λίπους, αλλά είναι ενεργά ενδοκρινή όργανα που παίζουν πολλαπλούς ρόλους στο σώμα. Ο μεταβολικός ρόλος τους αλλάζει καθώς μεγεθύνονται με την αύξηση της παχυσαρκίας.
Είναι γνωστό πως το στομάχι έχει μεγάλη ελαστικότητα, όμως κάθε φορά που εμείς το γεμίζουμε με φαγητό άνευ λόγου και αιτίας, αυτό διογκώνεται. Αυτή η κατάσταση έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη έκκριση ορμονών. Αυτό μεταφράζεται σε αυξημένες ανάγκες για κατανάλωση φαγητού, χωρίς πραγματικά να τις χρειαζόμαστε.
Υπάρχουν ακόμη ορμόνες που λένε στον εγκέφαλο πόσο λίπος έχουμε αποθηκευμένο στο σώμα και αυτό επηρεάζει τον κορεσμό μακροπρόθεσμα. Αυτά τα σήματα έχουν ενσωματωθεί σε περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη ρύθμιση της πρόσληψης ενέργειας, οι οποίες οδηγούν στην αίσθηση του κορεσμού. Παρά τους εξελιγμένους μηχανισμούς που υπάρχουν για τον έλεγχο της ενεργειακής πρόσληψης, οι άνθρωποι συχνά εξακολουθούν να τρώνε όταν νιώθουν πλήρεις ή να μην τρώνε όταν πεινάνε.
Συμπερασματικά λοιπόν, υπάρχουν κάποιες ορμόνες στον κάθε άνθρωπο που δίνουν σήματα στον εγκέφαλο, μέσω των νεύρων, ώστε να δημιουργηθεί το αίσθημα της πείνας. Το αίσθημα της πείνας είναι η αλληλεπίδραση πολλών διαφορετικών κλινικά μετρήσιμων, αποδεδειγμένα διακριτών βιοχημικών διεργασιών, η κάθε μια έχει τις δίκες της επιπτώσεις στο μυαλό και στο σώμα.
Όμως το αίσθημα της πληρότητας μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον έλεγχο του πόσο τρώμε. Αν αισθανόμαστε πραγματικά «χορτάτοι» μετά από ένα γεύμα, τότε είναι πιθανό να αισθανθούμε πεινασμένοι πολύ αργότερα και να φάμε λιγότερο στο επόμενο γεύμα. Όμως, αν δεν αισθανθούμε πλήρεις, τότε το πιο πιθανό είναι να νοιώσουμε έντονο αίσθημα πείνας και μετά από ένα σύντομο χρονικό διάστημα να μπούμε στον πειρασμό για ένα σνακ ,ή να φάμε περισσότερο στο επόμενο γεύμα.
Στις μέρες μας κάναμε τον κορεσμό μια «εκτίμηση» με βάση την αισθητική εμπειρία του φαγητού. Τρώμε μέχρι να το βαρεθούμε! Ο κορεσμός επηρεάζεται από τις αισθήσεις μας, τη γεύση, την οσμή, την υφή αλλά και τη διάταση του στομάχου και δεν μπορεί να παρακαμφθεί μόνο από επαρκώς ισχυρές επιθυμίες, αλλά μπορεί εύκολα να επηρεαστεί ή και να ξεγελαστεί εντελώς.
Για να συνοψίσουμε λοιπόν, οι σκέψεις και τα συναισθήματα είναι αυτά που επηρεάζουν τις διάφορες λειτουργίες του σώματος σε ανατομικό και βιοχημικό επίπεδο. Εκπαιδεύοντας το μυαλό να ακούει τις πραγματικές ανάγκες του οργανισμού σε καθημερινή βάση, μπορούμε να διαχειριστούμε το βάρος μας καλύτερα!
