Οστεοαρθρίτιδα: Ποιοι παράγοντες ευνοούν την εμφάνισή της και πώς επηρεάζει το σώμα
Η Οστεοαρθρίτιδα είναι μια φλεγμονώδης νόσος
Το πρώτο βήμα για την κατανόηση της Οστεοαρθρίτιδας, είναι να την αναγνωρίσουμε ως φλεγμονώδη ασθένεια. Αυτό σημαίνει ότι η φλεγμονή δεν είναι αποκλειστικά για την Ρευματοειδή Αρθρίτιδα και τις άλλες κλασικές φλεγμονώδεις αρθρίτιδες.
Παρά το γεγονός ότι, σε μεγάλο βαθμό, η Οστεοαρθρίτιδα έχει επισκιαστεί από την Ρευματοειδή Αρθρίτιδα, εξαιτίας των πιο έντονων ιστολογικών και βιοχημικών ανωμαλιών, υπάρχουν μελέτες από το 1959 που έχουν ανακαλύψει ότι αυξημένα επίπεδα φλεγμονωδών πρωτεϊνών του πλάσματος μπορεί να βρεθούν, τόσο στο αίμα όσο και στο αρθρικό υγρό σε ασθενείς με Οστεοαρθρίτιδα.
Οι ερευνητές πρότειναν ότι, «Ο τύπος της μεταβολής της διαπερατότητας στον αρθρικό ιστό είναι παρόμοιος και για τις δύο νόσους, παρόλο που αυτή η αλλαγή γίνεται περισσότερο εμφανής στη ρευματοειδή αρθρίτιδα». Αυτές οι μελέτες «πρότυπο» έχουν αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την Οστεοαρθρίτιδα από νόσο «φθοράς», σε φλεγμονώδη διαδικασία.
Η κοινότητα της Κλινικής Ρευματολογίας θεωρεί συχνά την Οστεοαρθρίτιδα ως μια κατάσταση που εκδηλώνεται με σημαντική απώλεια χόνδρου και στένωση του μεσαρθρίου. Στην πραγματικότητα όμως, σύμφωνα με την Αμερικάνικη Εταιρεία Ρευματολογίας, τα τρέχοντα κριτήρια ταξινόμησης για την Οστεοαρθρίτιδα, απαιτούν την παρουσία ακτινολογικών αλλοιώσεων με οστική διεύρυνση ή τον σχηματισμό οστεοφύτων.
Είναι πλέον σαφές ότι η φλεγμονή είναι παρούσα, σε αρθρώσεις με Οστεοαρθρίτιδα, πολύ πριν από την ανάπτυξη σημαντικών ακτινογραφικών αλλαγών. Ακόμη, ένας συνδυασμός ευαίσθητων μεθόδων απεικόνισης έδειξε ότι, σε πρώιμα στάδια, δηλαδή πριν συμβεί η ορατή εκφύλιση του χόνδρου, η Οστεοαρθρίτιδα είναι ήδη μια φλεγμονώδης νόσος.
Ερευνητικά δεδομένα & Μελέτες
Μελέτες που συμπεριλάμβαναν σειριακές αρθροσκοπήσεις στα γόνατα, αποκάλυψαν μια ξεκάθαρη συσχέτιση μεταξύ της παρουσίας υμενίτιδας και μελλοντικής ανάπτυξης απώλειας του έσω χόνδρου.
Παρομοίως άλλες μελέτες, που χρησιμοποίησαν ως μέθοδο την μαγνητική τομογραφία (MRI), πρότειναν ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της υμενίτιδας με την πρόοδο της Οστεοαρθρίτιδας. Αρκετές επιπρόσθετες μετα-αναλύσεις μελετών υποστήριξαν ότι, παρατηρήθηκε φλεγμονή από τα πρώτα κιόλας στάδια εξέλιξης της νόσου.
Ενώ, σε μια μελέτη εξ αυτών, παρόλο που ο αρθρικός ιστός που παρουσίαζε μια σειρά από ακτινογραφικής σοβαρότητας Οστεοαρθρίτιδα, σοβαρή αρθρική φλεγμονή παρατηρήθηκε μόνο στο 41% των ασθενών.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σε πολλά άτομα τα οποία παρουσίαζαν μικρού βαθμού ακτινολογικά ευρήματα Οστεοαρθρίτιδας, η αρθρική φλεγμονή ήταν ήδη παρούσα.
Άλλες μελέτες ανακάλυψαν ότι η αυξημένη διείσδυση των μονοπύρηνων κυττάρων και η υπερέκφραση των φλεγμονωδών μεσολαβητών, παρουσιάζεται κυρίως στις αρχές, σε σχέση με την εξέλιξη, της νόσου.
Τέλος, σε μια σειρά ασθενών που δεν παρουσίαζαν ακτινογραφικές ενδείξεις Οστεοαρθρίτιδας και οι οποίοι υποβλήθηκαν σε αρθροσκοπική μηνισκεκτομή για να επισκευάσουν την τραυματική κάκωση μηνίσκου, παρατηρήθηκε αρθρική φλεγμονή στο 43% των ασθενών, η οποία συσχετίστηκε με σοβαρότερο προ εγχειρητικό πόνο και δυσκολία στη λειτουργία της άρθρωσης.
Οι μελέτες αυτές αποδεικνύουν ότι, οι τυπικές ενδείξεις αρθρικής φλεγμονής από τις αρχές ακόμη της Οστεοαρθρίτιδας, είναι η κατάλληλη ευκαιρία ώστε η στόχευση των φλεγμονωδών διεργασιών να είναι πιο αποτελεσματική για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της νόσου.
Ο αρθρικός υμένας δεν είναι ο μόνος ιστός ο οποίος εμπλέκεται στην Οστεοαρθρίτιδα και που σχετίζεται με τη φλεγμονή, αλλά είναι μια σημαντική περιοχή της ακαθορίστου και μικροσκοπικής φλεγμονώδους αλλαγής. Αποτελείται συνήθως από 2 με 3 κυτταρικές στρώσεις πάχους και από αξιοσημείωτη έλλειψη φλεγμονωδών κυττάρων.
Η ρύθμιση της φλεγμονής χαρακτηρίζεται συχνά από υπερπλασία των αρθρικών κυττάρων και από διήθηση των φλεγμονωδών κυττάρων, τα οποία αποτελούνται κυρίως από μακροφάγα, αλλά επίσης και από ένα μικρότερο αριθμό Τ και Β κυττάρων, μαστοκυττάρων και των φυσικών κυττάρων φονέων.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο βαθμός αξιολόγησης είναι εξαιρετικά ανομοιογενής. Για παράδειγμα, μερικοί ασθενείς υποφέρουν από φλεγμονή όμοια με αυτή που παρατηρείται στη Ρευματοειδή Αρθρίτιδα, ενώ άλλοι μπορεί να παρουσιάζουν κυρίως εκφυλιστική ιστοπαθολογία με ελάχιστη ύπαρξη φλεγμονών.
Υμενίτιδα & Χονδροπάθειες
Πρέπει να σημειωθεί ότι ο κρίσιμος ρόλος της υμενίτιδας, ουδόλως αποκλείει τη συμμετοχή του χόνδρου και του χονδροκυττάρων στην παθογένεση, είτε στην αρχική ή στη μεταγενέστερη εξέλιξη της νόσου της οστεοαρθρίτιδας.
Τα προϊόντα διάσπασης του χόνδρου εντός του αρθρικού υγρού, καθώς και μικρό-ρωγμές στον αρθρικό χόνδρο, υπάρχουν πολύ πριν από οποιοδήποτε σημάδι απεικονισθεί χρησιμοποιώντας την τρέχουσα τεχνολογία MRI ή οιαδήποτε αρθροσκοπική οπτικοποίηση. Η πρώιμη υποβάθμιση του χόνδρου, μπορεί στην πραγματικότητα να, παίζει ένα σημαντικό ρόλο για την ανάπτυξη φλεγμονής εντός της άρθρωσης και ειδικότερα στον αρθρικό υμένα.
Τα δεδομένα δείχνουν ότι σ’ ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών που πάσχουν από οστεοαρθρίτιδα, η χαμηλού βαθμού χρόνια φλεγμονή είναι μια σημαντική κινητήρια δύναμη για τη συστηματική εκφύλιση των αρθρώσεων.
Χρόνια Φλεγμονή & Παθήσεις
Πολλές από τις φυσιολογικές ασθένειες που εμφανίζονται στον οργανισμό με τη διαδικασία της γήρανσης σχετίζονται εμμέσως με την χρόνια χαμηλού βαθμού συστηματική φλεγμονή.
1. Στην αθηροσκλήρωση, η χρόνια φλεγμονή διαιωνίζεται και επεκτείνεται εντός της αθηροσκληρωτικής πλάκας, με αποτέλεσμα την ενδεχόμενη ρήξη της αθηρωματικής πλάκας και τα οξέα αγγειακά επεισόδια, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου ή το εγκεφαλικό επεισόδιο.
2. Ομοίως, η περιοδοντίτιδα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διεργασία με αποτέλεσμα όχι μόνο την απώλεια των δοντιών, αλλά και σε δυνητικά αυξημένα ποσοστά αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου, που σχετίζεται με τοπική συστημική φλεγμονή
3. Δύο επιπλέον εκφυλιστικές ασθένειες κοινές με την πρόοδο της ηλικίας συνδέονται με ενεργοποίηση του έμφυτου ανοσοποιητικού και χαμηλού βαθμού φλεγμονή, είναι η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και η νόσος του Alzheimer.
Δεδομένου του ρόλου της σε πολλές χρόνιες παθήσεις, η χρόνια φλεγμονή πρέπει να θεωρείται ως βασική κινητήρια δύναμη της προοδευτικής εκφύλισης των αρθρώσεων της οστεοαρθρίτιδας.
Μια χρόνια και προοδευτικά εξελισσόμενη φλεγμονή
Η ανάπτυξη της χρόνιας φλεγμονής στην οστεοαρθρίτιδα από τραύμα ή υπερβολική χρήση (καταπόνηση) μπορεί να γίνει κατανοητή ως ένα φαύλος, αυτό-τροφοδοτούμενος, κύκλος της τοπικής βλάβης των ιστών, δηλαδή της φλεγμονής που εμποδίζει την επισκευή της άρθρωσης, συνεπώς η οστεοαρθρίτιδα μπορεί να παρομοιασθεί με μια χρόνια και προοδευτικά εξελισσόμενη «πληγή».
Η αρχική βλάβη που προκύπτει από μια οξεία, υποξεία ή χρόνια βλάβη, προκαλεί μια τοπική παθολογική φλεγμονώδη αντίδραση που έχει ως αποτέλεσμα την περαιτέρω απώλεια χόνδρου και τον προοδευτικό τραυματισμό των αρθρώσεων με την πάροδο του χρόνου.
Η εμβιομηχανική είναι κεντρικής σημασίας για την ανάπτυξη της ΟΑ αφού η χρόνια βλάβη από μια αρχική μηχανική διαταραχή (όπως ενα πρόβλημα μηνίσκου), από μια κατάχρηση, από υπερκινητικότητα, ή από ανατομική κακή ευθυγράμμιση μπορεί να παράγει βλάβη, η οποία με την σειρά της θα εξελιχθεί σε μια συστηματική φλεγμονή. Ωστόσο, στην τρέχουσα χρόνια φλεγμονή, η μηχανική διαταραχή είναι ο παράγοντας επαγωγής.
Επιστημονική Ανάλυση – Πως εξελίσσεται η Οστεοαρθρίτιδα;
Πώς όμως μηχανικά προκαλούμενες διαδικασίες μπορούν να διαδώσουν τη φλεγμονή;
Φαίνεται απίθανο ότι ένας μεμονωμένος τραυματισμός, ακόμη και με προκύπτουσα χρόνια μηχανική αστάθεια, θα μπορούσε να οδηγήσει από μόνος του τις χαρακτηριστικές χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες της ΟΑ.
Έτσι, πρέπει να υπάρχουν παράγοντες διαιώνισης που μπορούν να μετάγουν μηχανικά συμβάντα σε φλεγμονώδη σήματα. Υπάρχει ένας κατάλογος μορίων που εμπλέκονται στην έμφυτη ανοσοαπόκριση εντός της κατεστραμμένης άρθρωσης, που δυνητικά συμβάλλουν στην χρόνια φλεγμονή που παρατηρείται στην ΟΑ.
Τέτοια μόρια περιλαμβάνουν προϊόντα διάσπασης από την κατεστραμμένη εξωκυττάρια μήτρα (ECM) που περιέχουν την ινωδονεκτίνη και την υαλουρονάνη ,καθώς και τα γνωστά και νέα DAMPS (κατεστραμμένα μόρια μεταλλοπρωτεινάσων του πλάσματος) που είναι αυξημένα στο αρθρικό υγρό δευτερογενώς προς την αγγειακή εξίδρωση .
Τα θραύσματα ινωδονεκτίνης προκαλούν την παραγωγή των προ φλεγμονωδών κυτοκινών, περιλαμβανομένου του (TNFa) και της IL-1β, καθώς και των μεταλλοπρωτεϊνάσων μήτρας ΜΜΡ1 και ΜΜΡ3, μεσολαβητών που τώρα είναι γνωστό ότι εμπλέκονται στην χονδρόλυση [Homandberg και Hui, 1996].
Η βλάβη οδηγεί σε διάσπαση της ECM, παράγοντας DAMPS ικανά να υποκινούν τις τοπικές φλεγμονώδεις αντιδράσεις με αποτέλεσμα την περαιτέρω χονδρόλυση και την απελευθέρωση των πρόσθετων προϊόντων αποδόμησης της ECM.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι διάφορα πρόσθετα προϊόντα διάσπασης ECM έχουν ενοχοποιηθεί ως DAMPS στη διαμεσολάβηση αρθρικής βλάβης, συμπεριλαμβανομένης της τενασκίνης C και του υαλουρονικού οξέος .
Πολλές φλεγμονώδεις κυτοκίνες έχουν την ικανότητα για την επαγωγή του καταβολισμού του χόνδρου αλλά και πολλές μπορούν επίσης να προωθήσουν την εξέλιξη της ΟΑ αναστέλλοντας τις κρίσιμες αναβολικές διαδικασίες, που συντελούν στην ομοιόσταση των χόνδρων.
Ως παράδειγμα, η IL-1β έχει αποδειχθεί ότι αναστέλλει την παραγωγή της ECM (συστατικό του χόνδρου), συμπεριλαμβανομένης της αγγρεκάνης και των τύπων II και IX κολλαγόνου .
Ο ρόλος της αδιπονεκτίνης είναι λιγότερο σαφής.
Μια μελέτη παρατήρησε αύξηση των επιπέδων αντιπονεκτίνης σε ασθενείς με διαβρωτική νόσο σε σύγκριση με μη διαβρωτικη νόσο [Filkova et al. 2009], ενώ άλλοι προτείνουν ένα προστατευτικό ρόλο της αντιπονεκτίνης στην ΟΑ. Εκτός από τις παραδοσιακές κυτοκίνες, μία νέα κατηγορία διαλυτών μεσολαβητών γνωστών ως λιποποκινών έχει συσχετισθεί με την ΟΑ [Honda et al. 2011].
Κυρίως (αν όχι αποκλειστικά) προέρχονται από το λιπώδη ιστό, οι λιποκινες, συμπεριλαμβανομένης της λεπτίνης [Ku et al. 2009], και έχουν συσχετισθεί με την εμφάνιση και τη σοβαρότητα της ΟΑ.
Πρόσφατες μελέτες έχουν αναδείξει τον ευεργετικό ρόλο των λιποκινών οσο αναφορά την ανάπτυξη της παχυσαρκίας που σχετίζεται με τη φλεγμονή και το μεταβολικό σύνδρομο [Qatanani et al. 2009].
Έτσι, επιδημιολογικές μελέτες αποδεικνύουν ότι παραπάνω αυξημένες λιποκινες σε οστεοαρθριτικό ορό μπορεί να υποδηλώνουν έναν δυνητικό μηχανισμό με τον οποίο η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο της ΟΑ [Felson et al. 1988].
Παχυσαρκία: Νο.1 αιτία για την γένεση της οστεοαρθρίτιδάς
Ωστόσο, η σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της ΟΑ του γόνατος μπορεί να συγχέεται με αλλαγμένη εμβιομηχανική, καθώς τα παραπάνω κιλά, φορτώνουν υπερβολικά την άρθρωση, καταπονώντας τη σε καθημερινή βάση.
Έτσι, οι τοπικές εναποθέσεις λίπους στους ιστούς εντός της άρθρωσης συμπεριλαμβανομένου του επιθέματος υπεπιγονατιδικού λίπους μπορεί να παρέχει μια πρόσθετη πηγή φλεγμονωδών μεσολαβητών, όπως λιποκινών και νευροπεπτίδιων, όπως επίσης και των πιο κλασικών διαλυτών μεσολαβητών της φλεγμονής όπως IL-1β, ΤΝFα και IL-6.
Επίλογος - Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας, η κλινική οστεοαρθρίτιδα δεν είναι μια νόσος, αλλά μια δευτερεύουσα οδός για πολλούς παράγοντες που έχουν να κάνουν με την προδιάθεση, όπως είναι η ηλικία, οι τραυματισμοί, η μεταβολή της εμβιομηχανικής και φυσικά η παχυσαρκία.
